در ذیل به تشریح کامل مراحل ترخیص پرداخته و هر نکته ای که یک وارد کننده به بررسی آن نیاز دارد را مورد بررسی قرار خواهیم داد.
این مقاله در تاریخ ۲۰ خرداد ماه سال ۱۴۰۳ با اطلاعات به روز آپدیت شده است.
 
ترخیص در انگلیسی
معادل ترخیص در زبان انگلیسی، واژه Clearance میباشد.
همچنین به ترخیص کالا از گمرک Customs Clearance گفته میشود.
 
مراحل ترخیص کالا از گمرک
۱-اخذ پروفرما از فروشنده
۲-اقدام جهت اخذ ثبت سفارش NTSW
۳-درخواست تخصیص ارز از بانک مرکزی
۴-حواله خرید کالا
۵-فرایند بارنامه و حمل کالا به ایران
۶-برآورد هزینه ترخیص کالا از گمرک
۷-اخذ ترخیصیه از شرکت حمل و قبض انبار کالا
۸-ثبت کالا در سامانهepl و گرفتن کوتاژ
۹-تعیین مسیر
۱۰-واریز وجوه گمرکی (حقوق ورودی)
۱۱-واریز مالیات علی الحساب (در صورت معافیت نیاز به پرداخت نیست)
۱۲-اخذ مجوزهای مورد نیاز
۱۳-اخذ کد رهگیری از بانک عامل
۱۴-صدور پروانه الکترونیک
۱۵-محاسبه عوارض انبارداری
۱۶-ورود کامیون و بارگیری کالا
۱۷-بررسی مجدد کالا از طرف دایره درب خروج گمرک
۱۸-خروج کالا و تحویل کالا به انبار ذکر شده در سامانه EPL
در ادامه به بررسی تمامی این مراحل خواهیم پرداخت. با ما همراه باشید .​​​​​​​

​صفر تا صد مراحل ترخیص کالا از گمرک

​نمونه پروفرما اینویس (پیش فاکتور)

۱- اخذ پروفرما اینویس (پیش فاکتور) از فروشنده
اولین مرحله برای ترخیص کالا از گمرک مرحله ی دریافت پروفرما میباشد. قبل از اقدام به خرید کالا و ثبت فاکتور نهایی، میتوانیم از شرکت تامین کننده با ارائه مشخصات کالا پیش فاکتور را دریافت میکنیم.
در این سند موارد مهمی از جمله نحوه پرداخت، تعهد طرفین، موارد مربوط به اینکوترمز و … مشخص شده که برای ما و شخص فروشنده قابل بررسی است. در واقع پیش فاکتور برای بررسی ورود کالا به داخل کشور است. برای پیدا کردن منبع خرید کالا بازرگانان و افراد مختلف از کانال های مختلفی برای پیدا کردن فروشنده ها بهره میبرند مانند:
اتاق های بازرگانی مشترک،
یلو پیج ها (در ایران به اسم کتاب اول شناخته میشود و یک دایرکتوری کامل و جامع از شماره تلفن کسب‌ و کارهای مختلف است)،
سایت علی بابا

نمونه ثبت سفارش ntsw

۲- اقدام برای دریافت ثبت سفارش NTSW (سامانه جامع تجارت)
پس از دریافت پیش فاکتور از فروشنده ی کالا نوبت به اخذ ثبت سفارش میرسد. ( یا همان مجوز واردات از اتاق بازرگانی )
مهم ترین نکته در ثبت سفارش برای ترخیص کالا دارا بودن کارت بازرگانی میباشد.
قبل از خرید کالای مد نظرمان میبایست به بررسی یک سری موارد بپردازیم. برای مثال باید بدانیم کالایی که هم اکنون قصد خریدش را داریم جزو کالاهای ممنوعه به حساب می آید یا جزو لیست حمایت از تولیدات داخلی است.
پس از دریافت پرفورما و آپلود آن در NTSW درخواست رسمی واردات کالای مد نظرمان را میدهیم. از مواردی که باید در مرحله ثبت سفارش مورد توجه قرار بگیرد میتوان به تعرفه، ارزش گذاری (TSC)، الویت بندی ها و … اشاره کرد.

۳- درخواست تخصیص ارز از بانک مرکزی
پس از دریافت مجوز ثبت سفارش باید برای حواله خرید کالا (مبلغ ارزی) اقدام نماییم. پس از مراجعه به شعبه بانکی که در ثبت سفارش خود آن را به اداره بازرگانی در پروفرما معرفی کرده ایم، از همان بانک درخواستی با عنوان تخصیص ارز به بانک مرکزی ارسال می‌کنیم.
به زبان ساده تخصیص ارز یعنی دریافت اجازه از بانک مرکزی برای حواله مبلغ خرید کالا(ارز نیمایی)؛ که در حال حاضر این فرایند چندین روز به طول می انجامد. (راه حل جلوگیری از این اتلاف زمان، اخذ ثبت سفارش در حجم بالا و تقسیم آن برای پارت‌هایی است که به مرور و طی یک بازه زمانی وارد میشوند.)
توجه داشته باشید که جهت درخواست تخصیص ارز به منظور خرید و ترخیص کالا از گمرک، NTSW در تلاش است که تمامی مراحل به شکل اینترنتی انجام شود. از همین رو بانک های مختلف به مرور زمان در حال اتصال به این سیستم هستند تا نیاز به مراجعه به بانک عامل نداشته به حداقلِ ممکن تقلیل یابد.

۴- حواله ی خرید کالا (تامین ارز) در ترخیص کالا از گمرک
پس از تخصیص ارز و اخذ تاییدیه از بانک مرکزی با مراجعه به بانک عامل میتوانیم مبلغ خرید کالای خود را با نرخ نیمایی برای فروشنده حواله کنیم.
هر میزان که تخصیص ارز به ما تعلق بگیرد، ۳۵ درصد آن مبلغ را باید به عنوان ضمانت (جهت حصول اطمینان از واردات کالا) در نزد بانک عامل قرار دهیم. این وجه پس از واردات کالا و ارائه اسناد مربوطه مبنی بر صحت اطلاعات ثبت شده، قابل استرداد خواهد بود.(البته با مرور زمان و کسب اعتبار نزد بانک این سپرده بیشتر جنبه اعتباری به خود میگیرد و برای مثال میتوانیم یک چک کلی نزد بانک به امانت بگذاریم.)

​نمونه بارنامه

۵- فرآیند حمل کالا به ایران ، بارنامه و اینکوترمز
کالای خریداری شده‌ی ما از طریق یکی از راه های زیر وارد کشور میشود:
کالا توسط راه های دریایی به بنادر ایران وارد میشود.(آسیا و اروپای غربی)
کالا توسط راه های هوایی به تمامی فرودگاه های ایران که دارای کارگو میباشند ارسال میشود.
کالاهایی که از کشورهای اروپای شرقی خریداری شده باشند عمدتا از طریق مرز بازرگان و به صورت زمینی وارد کشور میشوند.
 
بارنامه در ترخیص کالا از گمرک
بارنامه در واقع رسید حمل و نقل کالای ما میباشد که توسط شرکت حمل صادر میگردد.در بارنامه اطلاعاتی از قبیل موارد زیر درج میشود:
-وزن
-حجم
-تعداد
-گیرنده کالا و …

اینکوترمز
در این قسمت از مراحل ترخیص کالا نیاز است تا توضیحاتی در باب اینکوترمز ارائه دهیم. قوانین اینکوترمز برای تعیین میزان تعهد خریدار و فروشنده نسبت به کالا بوجود آمده است. بسته به شرایطی که ما با فروشنده به توافق میرسیم، تعهدات و ریسک محموله ممکن است متفاوت باشد.
تمامی موارد تعهدی در قوانین جامع اینکوترمز گنجانده شده و با مراجعه به آن به شکل کامل آگاه خواهیم شد. چیزی که در اینجا حائز اهمیت است انتخاب شرکت حمل کننده با توجه به قوانین اینکوترمز میباشد.
برای مثال وقتی که کالا FOB یا EXW باشد خریدار باید با شرکت حمل کننده هماهنگی های لازم را به عمل آورد. اما وقتی که کالا CFR یا CIF باشد خود فروشنده اقدامات لازم برای حمل و نقل کالا را انجام خواهد داد.
شما میتوانید جهت آگاهی بیشتر در این مورد با کارشناسان ما تماس حاصل فرمایید.

۶- برآورد هزینه ی ترخیص کالا از گمرک
ابتدا ماخذ کالا را مشخص میکنیم. (نام دیگر آن حقوق ورودی است : به مقدار درصدی از کل ارزش فاکتور با توجه به مقدار تعیین شده توسط وزارت صنعت، معدن و تجارت که در ابتدای هر سال به روز میشود گفته میشود که به عنوان حقوق گمرکی از صاحب کالا اخذ میشود.)
ارزش کالا را در سامنه ی TSC به دست می آوریم. این سامانه توسط دایره ی ارزش و گمرک اعلام میشود و کار آن ارزش گذاری روی کالای مدنظر میباشد.
در این مرحله مشخص میکنیم که پکینگ به طور مثال با حجم ۳۰ CBM و ۱۰۰۰۰ کیلو وزن به همراه فاکتور مشخص شده دارای چه هزینه هایی است؟ یعنی:
-چقدر هزینه ی گمرکی شامل آن میشود؟
-به منظور ترخیص کالا از گمرک چه مجوزهایی نیاز است؟
-چه هزینه های جانبی ای را شامل میشود؟

​نمونه قبض انبار

۷- اخذ ترخیصیه قبض انبار از شرکت حمل
بعد از اینکه کالای ما به مرز ورودی رسید (مثلا گمرک بندرعباس) جهت اخذ ترخیصیه به شرکت حمل مراجعه میکنیم.
اخذ ترخیصه به معنای دریافت مدارک از شرکت حمل کننده است که ممکن است از طریق شرکت های حمل و نقل هوایی، دریایی و بین المللی (زمینی) انجام شده باشد.
در ادامه ی مراحل ترخیص کالا از گمرک برای دریافت ترخیصه و قبض انبار از کشتیرانی به اصل بارنامه نیاز داریم. البته در صورت تلکس بارنامه احتیاجی به آن نخواهد بود. 

نمونه اظهارنامه گمرکی

۸- ثبت کالا در سامانه EPL و اخذ کوتاژ(اظهار کالا)
سامانه EPL سامانه ای است که ما در آن کالای خود را اظهار میکنیم. (ثبت کوتاژ)
اظهار کالا یعنی چه؟  فرایندی که در آن نوع کالای ما و اطلاعات دقیق آن ثبت و به گمرک ارسال می‌شود.
حال کوتاژ یعنی چه؟ کد ۸ رقمی منحصر به فردی که در سامانه EPL به کالای ما تعلق میگیرد.
پیش از الکترونیکی شدن گمرک این کار به شکل دستی انجام می‌گرفت.
در زمان تحویل اسناد از طریق شرکت حمل کالا، علاوه بر مدارک، یک رسید ثبت ترخیصیه الکترونیکی(معروف به مانیفست) به ما تحویل داده میشود.
با این رسید دیتابیس کالای ما (بارنامه، قبض انبار و …) به سامانه EPL متصل میشود و به کمک آن گمرک به کلیه اطلاعات کالای ما دست پیدا خواهد کرد.

​​۹- تعیین مسیر گمرکی در فرآیند ترخیص کالا
پس از گرفتن کوتاژ سامانه EPL یک مسیر از بین سه مسیر سبز، زرد و قرمز برای کالا ما در نظر خواهد گرفت.
سبز : نیازی به ارزیابی و بررسی اسناد و کنترل ارزش و تعرفه ندارد.
 زرد : فقط نیاز به برسی اسناد و کنترل ارزش دارد.
قرمز : کالا نیاز به ارزیابی و تطبیق اسناد و بررسی و کنترل ارزش و تعرفه دارد.در صورت نیاز اقدام به گرفتن مجوزهای سازمان های مربوطه ( استاندارد،بهداشت…)

۱۰- واریز وجوه گمرکی ( حقوق ورودی)
سابقا وجه گمرکی پس از پایان تمام کار های مربوط به فرایند ترخیص کالا از گمرک و پیش از مراجعه به درب خروج دریافت میشد؛ در حال حاضر پس از اخذ کوتاژ، پرداخت حقوق گمرکی تحت سامانه Payment انجام میپذیرد.
البته کماکان امکان پرداخت وجوه گمرکی به شیوه قبلی در همان اتمام کار و پیش از مراجعه به درب خروج وجود دارد.(ابتدا فیش پرداختی را از طریق سامانه EPL در دو نسخه پرینت میگیریم سپس با مراجعه حضوری به یکی از شعب بانک ملی و با در اختیار داشتن اطلاعات حساب واریزی گمرک ایران نزد آن بانک، اقدام به پرداخت میکنیم.)

​​نمونه فیش پرداختی مالیات علی الحساب

۱۱- واریز مالیات علی الحساب در ترخیص کالا از گمرک
(در صورت معافیت نیاز به پرداخت نیست)
قانونی که به منظور جلوگیری از فرار مالیاتی صاحبان کارت‌های بازرگانی به تصویب رسیده است. طبق این قانون موظفیم برای هر کالایی که وارد میکنیم، قبل از خروج مبلغ مشخصی به عنوان مالیات بر ارزش افزوده پرداخت نمایید.
گروهی از کارت های بازرگانی از این قانون معاف هستند. برای مثال شرکت های تولیدی می توانند طبق فرایندی با تایید خوش حسابیشان از این قانون معاف شوند. همچنین بعضی از کارت های بازرگانی که ۳ سال پیاپی واردات کالا انجام داده باشند، میتوانند مثل شرکت های تولیدی درخواستی مبنی بر خوش حسابیشان دهند تا از این قانون معاف شوند.

۱۲- اخذ مجوزهای مورد نیاز در ترخیص کالا از گمرک
برای ترخیص کالا از گمرک بعد از اینکه اظهارنامه گمرکی را ارسال کردیم و کوتاژ را دریافت کردیم:
با توجه به نوع کالا یک سری مجوزات برای ما تعیین میشود که نیاز است تمامی آنها را دریافت کنیم.
به طور مثال برای واردات کالا ی مواد غذایی الزاما مجوز سازمان غذا و دارو نیاز است. مجوزهای دیگر عبارتند از:
-استاندارد
-قرنطینه
-تعیین ماهیت
-وزارت دفاع
-محیط زیست و …

۱۳- اخذ کد رهگیری از بانک عامل(کد ساتا)
پس از تامین ارز با مراجعه به بانک عامل و ارائه مدارک، کد رهگیری (کد خروج یا ساتا) را به منظور نهایی‌سازی فرآیند ترخیص کالا دریافت میکنیم.
این امر یک فرایند بانکی محسوب میشود و کارمزد های اندکی جهت آن قابل پرداخت خواهد بود. برای دریافت پروانه الکترونیک به کد ساتا نیاز پیدا خواهیم کرد.

۱۴- صدور پروانه الکترونیک در ترخیص کالا از گمرک
از زمان الکترونیکی شدن سامانه ها دیگر چیزی تحت عنوان پروانه سبز گمرکی نداریم. در عوض یک شماره پروانه گمرکی با قابلیت استعلام و پروانه الکترونیکی خواهیم داشت.
پس از دریافت و ثبت کد رهگیری، اخذ مجوز ها، واریز وجه گمرکی و مالیات علی الحساب و تایید کارشناس میتوانیم پروانه الکترونیکی خود را دریافت کنیم. به جای پروانه سبز گمرکی، پروانه الکترونیکی و رمز آن جایگزین شده است.
این بدین معناست که دیگر در همه جا احتیاج به نسخه فیزیکی پروانه نیست و تنها با کد قابل استعلامِ آن، فرایند های مختلف قابل پیگیری است.

۱۵- محاسبه عوارض انبارداری در ترخیص کالا
هزینه نگهداری کالا در فرآیند ترخیص را هزینه انبار داری میگویند.
برای کالاهای دریایی این هزینه تحت عنوان عوارض بندری دریافت میشود که به ارزش ، حجم ، وزن و مدت زمان ماندگاری کالا بستگی دارد.

۱۶- ورود کامیون و بارگیری کالا
جهت به خدمت گرفتن کامیون باید شماره و اطلاعات آن وسیله نقلیه را در سامانه EPL وارد نماییم. هنگام بارگیری انبار مقصدمان را به صورت سیستمی مشخص و تعریف و همینطور به شرکت باربری اعلام خواهیم کرد.
در گذشته ساعت ورود و خروج کالا به انبار و مسیر کامیون رهگیری نمیشد که در حال حاضر این امکان برای خروج کالا فراهم شده است. لازم به ذکر است در این مرحله ی ترخیص کالا از گمرک باید کد شناسه ی انبار در سامانه EPL بارگذاری شود.

۱۷- بررسی مجدد کالا از طرف دایره درب خروج گمرک
پس از بارگیری کالا در زمان خروج به منظور ترخیص کالا از گمرک در دایره درب خروج گمرک مجددا کالا مورد بررسی قرار خواهد گرفت. گمرکات در دایره درب خروج خود نیز ارزیاب و کارشناس و یا یکی از این دو مرحله را دارند.
بدین معنی که در دایره درب خروج نیز با فرایند بررسی به روش ارزیابی و بارشماری مواجه خواهیم بود. پس از تایید و دریافت دستور خروج از گمرک کالای ما ترخیص خواهد شد.

۱۸- خروج کالا و تحویل کالا به انبار ذکر شده در سامانه EPL
کالا پس از خروج از گمرک تا زمان ورود به انبار و حتی پس از آن قابل پیگیری است. نیرو های امنیتی کشور مثل نیروی انتظامی به تمامی اسناد ثبت شده در سامانه EPL دسترسی خواهند داشت.
این کنترل و نظارت دقیق به منظور جلوگیری از قاچاق کالا مطرح شده است. پس از ورود کالا به انبار مسئول انبار ورود کالا را ثبت مینماید.

سخن پایانی اینکه به طور کلی رویه‌های ترخیص کالا از گمرکات، یک رویه یکسان و تکراری نیست بلکه یک مسیر زنده و پویاست؛ بدین جهت پیشنهاد بنده این است که حتی اگر شما خودتان شخصاً اقدام به ترخیص کالای خود نمیکنید، اما در کلیت موضوع، مشتاق، پیگیر و خواهان اطلاعات به‌روز باشید؛ تا چه قبول افتد و چه در نظر آید.

ما در شرکت توسعه تجارت اَرس بابا به صورت تخصصی کلیه‌ی امور مربوط به ترخیص کالا از گمرکات مختلف کشور را برای مشتریان خود انجام میدهیم.
در صورتی که قصد ورود یا صدور کالا و انجام خدمتِ ترخیص آن را دارید، با کارشناسان ما از طریق صفحه ی ''تماس با ما'' در ارتباط باشید تا شما را راهنمایی نمایند.​​​​​​​